jueves, 11 de junio de 2015

O xeo e o ceo

 Arredor de medio século atrás, mentres remataba un whisky con xeo na Antártida, Claude Lorius tivo un dos seus momentos de inspiración que fan avanzar a ciencia. Ocurréuselle pensar que as burbullas de gas, atrapadan nos cubitos, podían ser os testigos máis fiables da composición do aire no momento en que se formou o xeo. A partir deste intre, a misión na Terra deste singular glaciólogo francés de 83 anos, consistiu basicamente en perforar o xeo para estudar as burbullas de aire acumuladas nas capas máis profundas, analizar as trazas de dióxido de carbono e de metano e reconstruir así a evolución do clima durante milenios. As máis de 20 viaxes de Claude Lorius ós xeos da Antártida foron ao mesmo tempo periplos de ida e volta no tempo, para chegar a unha irrebatible conclusión: o home desregulou a máquina do mundo e está contribuindo dun modo alarmante ao cambio climático.

   Lorius é agora o protagonista da película "O xeo e o ceo", e nela, Luc Jacquet, o director da mesma, aborda o cambio climático desde un punto de vista humano, sendo a vida de Claude a súa mensaxe. Ademais, as imaxes tomadas polo propio Lorius na súa primeira expedición á Antártida en 1956 chegaron ás mans de Jacquet, polo que a historia foise contando desde aí por si mesma, como un iglú de xeo construido durante case sesenta anos. Ou máis ben, cavado hacia abaixo, na busca deses estratos cada vez máis profundos con datos sobre a evolución climática nos últimos 8oo milenios.
   O xeo atesoura o secreto do tempo, e nesa odisea paralela que foi a rodaxe do filme, os dous aventureiros franceses constataron na superficie os efectos: ata fai dous ou tres anos non había choiva en moitas partes da Antártida. Pero o aumento das temperaturas orixinou os trebóns, e os pitos dos pingüinos están sufrindo, xa que non están adaptados a ese clima.
   Con isto, o que Jacquet nos ofrece é a oportunidade de coñecer a historia de Lorius, xa que considera que é algo que merece a pena ser contado, e asegura que sería un gran éxito se ademais disto conseguisen concenciar á xente e provocar a acción dos que teñen o poder para facelo.


Nena cun nariz creado nunha impresora 3D

   Tessa Evans naceu sen nariz. Os seus pais irlandeses sabían que a nena viña ao mundo con esa malformación conxénita, coñecida como "arrinia" e extremadamente rara (47 casos coñecidos no mundo). En lugar de inclinarse polas terapias de reconstrución ata agora coñecidas, que deixan imborrables cicatrices faciais, o doutor Jonathan Britto, do Great Olmond Street Hospital de Londres, propúxolles aos pais de Tessa unha solución audaz e só posible grazas ás novas tecnoloxías.
   Empregando un modelo en tres dimensións do cranio da nena, os médicos foron capaces de deseñar un implante á medida (fabricado tamén cunha impresora 3D) que fai de incipiente nariz e que se substituirá co tempo por outros implantes adaptados ao rostro da nena segundo vaia crecendo. A diferenza doutros métodos usados ata a data, o implante introdúceselle debaixo da pel dende unha incisión no coiro cabeludo, de modo que non deixa cicatrices no rostro. Cando chegue a hora de cambiar o implante por outro maior, ábrese a incisión, coma se fose un sobre, e así ata chegar á prótese do nariz definitivo que a nena terá na súa adolescencia.
   Nada máis nacer, Tessa Evans pasou cinco semanas entubada. Tiveron que practicarlle unha traqueotomía para que puidese respirar sen dificultade e alimentábase maioritariamente de soros. Pero co tempo, a nena aprendeu a respirar pola boca, tivo unha vida bastante saudable e non botou en falta o nariz máis que á hora de mirarse no espello (obviamente, tampouco desenvolveu o sentido do olfacto).
   O nariz non terá a súa función natural como vía respiratotia, pero polo menos dará un bo resultado estético. Co novo método, e tras un novo implante en cada idade de crecemento terase acadada a expansión do tecido. Os orificios nasais non serán reais, senón tatuados, pero a apariencia será a dun nariz normal.


O Apolo climático

   A paradoxa dos humanos é que pertencemos a unha especie o suficientemente intelixente como para viaxar á Lúa, e á vez tan estúpida como para poñer en risco a súa supervivencia destrozando o planeta no que habita. Se o "pequeno paso para o home e gran salto para a Humanidade" de Neil Armstrong será sempre un motivo para sentirnos orgullosos do que os sapiens somos capaces de lograr, o noso desprecio cara ao medio ambiente debería avergoñarnos aínda máis.
   Contra isto, un prestixioso grupo de políticos, empresarios e científicos norteamericanos propuxo a idea de crear un novo proxecto chamado "Programa Apolo para combatir o cambio climático", tendo como obxectivo o de realizar unha inversión comparable á que os EE.UU fixo no seu día para cumplir a promesa de John F. Kennedy de "poñer a un home na Lúa e traelo de volta á casa" en menos dunha década. O que propón este Programa Apolo do século XXI é conquistar neste caso un novo mundo enerxético no que as placas solares, os molinos eólicos e outras fontes renovables sexan máis competitivas, accesibles e baratas que as enerxías fósiles.
   No marco do próximo Cumio do Clima a finais deste ano en París, onde se pretende dunha vez por todas establecer un novo "Protocolo de Quioto" para reducir as emisións contaminantes de CO2, os impulsores do Apolo climático esperan duplicar o presuposto actual de I+D dedicado ao campo das enerxía renovables.
   Certo é que para chegar á Lúa o que impulsou ós estadounidenses foi a súa rivalidade cos rusos na Guerra Fría, mais agora, a motivación ten que xurdir dun obxectivo común que nos interesa a todos os seres humanos como especie ameazada: salvar a nosa Terra. E sen dúbida o famoso lema que os enxeñeiros da NASA adoptaron en Houston para a conquista da Lúa pode aplicarse igualmente ao desafío do cambio climático: o fracaso non é unha opción.